Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinde, emeklilerin SGK primlerinde indirimin konuşulduğu belirtilirken; emekli çalışanın priminin normal çalışanla eşitlenmesinin ve emekli çalışanın sigorta primlerinde 5 puanlık indirim formülünün de masada olduğu ifade edildi. İlk aşamada 1.5 milyon çalışanı kapsaması beklenen düzenlemenin, uygulamada işletmeler için bazı sorunlara neden olabileceği vurgulanıyor.
Milyonlarca kişiyi yakından ilgilendiren emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde sona yaklaşılırken, işgücü piyasasının etkilenmemesi için de çalışmalar hızlandı. Bu kapsamda iş dünyasının, tecrübeli çalışanlarının emeklilik haklarını alarak çalışması durumunda normal çalışanlara göre primlerinin 5 puan yükseleceği ve işletmelere ilave maliyet geleceği uyarıları da gündeme alındı. Edinilen bilgiye göre bu talep haklı bulunurken, emekli çalışanlarla normal çalışanların primlerinin aşağıda eşitlenmesi formülü üzerinde çalışılıyor.
ÇALIŞAN BAŞINA 2 BİN TL’LİK FARK
Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinin ilk aşamada 1.5 milyon çalışanı kapsama alması bekleniyor. Ancak düzenlemenin uygulamaya geçmesi durumunda işletmelerde bir dizi sorunun çıkabileceği de vurgulanıyor. Son dönemde ise iş dünyası ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasındaki temaslar hızlandı.
Bu temaslar kapsamında işverenlerin çalışma hayatındaki temsilcisi TİSK Yönetim Kurulu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin bir araya gelirken, Bilgin, “Ben her gün veya her hafta bir odayı dinliyorum, bir işveren kuruluşunu dinliyorum, işçileri dinliyorum, işçi sendikalarını dinliyorum. Bütün tarafları tamamlamak üzereyiz, bitiyor zaten görüşmelerimiz. Onların taleplerini alıp değerlendirdik” açıklamasında bulundu.
EMEKLİ ÇALIŞANIN PRİMİ
Emekli çalışanlara yönelik prim düzenlemesinin de bu temaslarda gündeme geldiği vurgulanıyor. Sorunun kaynağı olarak ise emekli çalışanlara Hazine desteği verilmemesi gösteriliyor. Buna göre, Hazine çalışanlar için işverenlere 5 puanlık SGK Prim desteği veriyor. Emekli çalışanlar için çalışandan alınan prim düşürülse de işverenden alınan prim tutarı artıyor. Bu da çalışan başına emeklilerde 2 bin TL’ye aşan bir işveren maliyet artışını gündeme getiriyor.
Bir başka deyişle aktif sigortalılar için işveren maliyeti brüt maaşın yüzde 17.5’i oranındayken, emekli çalışanlar için brüt maaşın yüzde 24.5’i seviyesine yükseliyor. İşverenler de EYT sonrası için bu farkın kaldırılmasını ve emekli çalışanlar için de Hazine desteğinin uygulanmasını istiyor. Prensip olarak bu talebe sıcak bakıldığı öğrenilirken, EYT ile birlikte böyle bir düzenlemenin yapılması için hazırlıkların yürütüldüğü ve hesaplamaların yapıldığı vurgulanıyor.
RAKAMLARLA EYT
- SGK sisteminin sürdürülebilir olması için emekli başına 3 aktif çalışan olması gerekiyor. Mevcut durumda bu oran emekli başına 1.8 çalışan seviyesinde iken, EYT sonrası bu oranın 1.3’e gerilemesi bekleniyor.
- Türkiye’de her 4 işletmeden 3’ü nitelikli çalışana erişim sorunu yaşadığını dile getirirken, bir anda 1.5 milyona kadar nitelikli çalışanın işgücünden çıkma ihtimali olduğuna dikkat çekiliyor. - Emekli olup çalışmaya devam edenlerin kayıtdışına çıkma ihtimaline de vurgu yapılıyor.
‘UZUN VADELİ ETKİLERİ OLABİLİR’
TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol da geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada EYT’de çalışma arkadaşlarının beklentilerinin karşılanmasını önemsediklerini ancak işletmelerin de sürdürülebilirliğine dikkat edilmesini istediklerini belirtmişti. Akkol, “Başta kıdem tazminatı yüklerinin yönetilmesini önemli buluyoruz. Emekli olup çalışmaya devam edecek çalışma arkadaşlarımız için sosyal güvenlik destek primlerindeki işveren maliyetleri artışı kaynaklı uzun vadeli maliyet etkileri ortaya çıkabilir. Bu konuda işverenler üzerindeki artan yüklerin sağlanacak teşvik ve kolaylıklarla hafifletilmesini, düzenlemenin tüm bu faktörleri gözetecek şekilde hayata geçmesini önemli görüyoruz” ifadelerini kullanmıştı.
Emeklilikte Yaşa Takılanlara (EYT) yönelik düzenleme için sona yaklaşıldı. Düzenleme 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan herkese emeklilik yolunu açacak. Prim ve yıl şartını tamamlayanlar hemen, diğerleri ise tamamladıklarında emeklilik hakkına kavuşacak.
Staj ile başlayan sigortalılık EYT kapsamına alınacak mı?
Faruk Erdem EYT ile ilgili merak edilenlere cevap verdi: Mevcut düzenlemelere göre staj ya da çıraklık için yapılan sigortalar sağlık sigortaları olarak primlendiriliyor. Dolayısıyla burada emeklilik için gerekli olan primler ödenmiyor. Bu yüzden şu anki mevzuata göre staj ya da çıraklık başlangıç olarak sayılmadığı gibi, burada ödenen primler de emeklilik hesabında kullanılmıyor. Burada tek istisna annelerin doğum borçlanmasında yaşanıyor. Normalde sigortadan önceki doğumları borçlanamayan anneler, staj ile normal sigorta arasındaki doğumlarını borçlanabiliyor.
8 Eylül 1999 tarihinden 15 gün sonra sigortalı oldum ve bu yüzden yasadan yararlanamıyorum. Benim gibiler için bir hak var mı?
Burada yasanın çıktığı 8 Eylül 1999 tarihi bir sınır olarak belirleniyor. Sonrasında ise yeni emeklilik şartları uygulanıyor. Ancak askerlik sigortadan önce ise, Fiili Hizmet Zammı yani yıpranma var ise, staj sonrası doğum olmuşsa, hizmet tespit davası açma hakkı varsa yani işe giriş tarihini geri çekebilecek uygulamalarda hak sahibi iseniz bunlardan yararlanarak işe giriş tarihini geri çekebilirsiniz. Bu durumda emeklilik için yeni şartlar ortaya çıkar. Eğer yasa bu tür işe giriş tarihlerini de kabul ederse EYT düzenlemesinden yararlanırsınız.
EYT ile emeklilik zorunlu olacak mı?
EYT düzenlemesiyle ilgili süreç işlemeye devam ediyor. Yapılan açıklamalara göre yasanın Meclis'e Aralık ayında gelmesi bekleniyor. Dolayısıyla yasanın çıkmasının ardından Ocak ayı ile birlikte başvurular da başlayacaktır. Emeklilik işlemleri yasalarımıza göre re'sen yapılan bir işlem değil. Yani Kurum şartları tamamlananları emekliye sevk etmiyor. Burada başvuru şartı aranıyor. Yani kişi istemezse şartları taşısa da emekli olmayabiliyor. Bu kuralın EYT için de geçerli olacağını isteyenlerin başvurup yasadan yararlanacağını düşünüyoruz.
EYT ile emekli olanlar tekrar çalışabilecek mi?
Yasalarımıza baktığımızda şu anda emekli olduktan sonra çalışmanın önünde bir engel bulunmuyor. Emekliler hem emekli maaşını alıp hem de bir işyerinde Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışabiliyor ya da kendi işlerine devam edebiliyor. Hatta çalıştıkları işyerinden kıdem tazminatı alacak şekilde ayrılırlarsa ikinci bir tazminata da kavuşuyor. Yasada bir düzenleme olmadığı sürece EYT ile emekli olanlar da emekli olduktan sonra çalışabilecek.
EYT'linin emekli maaşı nasıl hesaplanır? Artırmak için ne yapmak lazım?
EYT kapsamında emekli olacakların maaşı üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 öncesi ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve güncelleme rakamı ile hesaplanırken, 2000 ile 2008'in 10'uncu ayına kadar bölüm ayrı ABO ve büyüme hızı ile hesaplanıyor. 2008'in 10'uncu ayından sonraki dönem ise farklı ABO, büyüme hızının yüzde 30'u ve enflasyon rakamıyla hesaplanıyor. Bu üç hesap birleştirilip emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Emekli maaşı güne göre değil, kazanca göre belirleniyor. Dolayısıyla emekli maaşının artması sizin çalışırken aldığınız brüt ücrete, daha doğrusu SGK'ya bildirilen kazancınıza bağlı. Bu ne kadar yüksek olursa o kadar yüksek emekli maaşı alırsınız.
Gerekli primi ne zaman tamamlamış olacağım?
Mevcut yasaya göre SSK'da primler 5000 ile 5075 gün arasında değişiyor. Bunu da işe giriş tarihiniz belirliyor. Ancak düzenleme ile 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülürse SSK için 5000 gün yeterli olacak. Tabi kadınlar için 20 erkekler için ise 25 yılın da geçmesi lazım. Bağkur'da ise kadınlarda 7200, erkeklerde 9 bin gün şartı var. İşe başlangıçta SSK'lı olarak girişim yapıldı. Sonra ayrılıp kendi işimi kurdum, Bağ-Kur'lu oldum.
Şartlarım nasıl belirlenecek?
Farklı kurumlarda çalışanlar için uygulanan bir kural var. Son 7 yıllık sigortalılık süresine bakılıyor. Burada 3.5 yıl yani 1261 gün hangi kurumdaysa o kurumun şartları uygulanıyor. Yeni yasada bunu değiştiren bir düzenleme olmaz ise aynen uygulanacak. Fakat yeni yasada değişiklik öngörülürse ona uyulur.
EYT'li olup olmadığımı nasıl anlayabilirim?
e-Devlet sistemi üzerinden çalışma hayatım bölümüne girerek sigorta bilgilerinize bakabilirsiniz. Eğer 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişiniz yapılmış ve prim yatırılmışsa siz EYT'lisiniz. Artık şartları tamamlayıp emekli olmayı beklemelisiniz.
EYT hak sahipleri ne zaman başvuracak ve ne zaman maaş alacak?
EYT düzenlemesi Aralık ayında tamamlanırsa başvurular Ocak ayında başlayacaktır. Bu durumda ilk maaş da bir sonraki ay başında yani 1 Şubat'ta hesaplanmaya başlar. İşlemler bittiğinde 1 Şubat'tan itibaren biriken maaş hesaba yatırılır. .
Emekli olmak isteyen milyonlarca vatandaşı ilgilendiriyor. EYT ile ilgili son dakika gelişmesi geldi. Milyonlarca vatandaş uzun senelerdir EYT ile ilgili yapılacak düzenlemeyi bekliyor. EYT noktasında '08' ve '02' kodlarına dikkat etmek gerekiyor. Maaşının düşeceğini düşünen emekli adaylarıyla ilgili duyuru yapıldı. Bilinmen 08' ve '02' kodu ile 'S','Ş','K harfi ayrıntısı ortaya çıktı.
EYT yasasına sadece aylar kala akıllardaki soru işaretleri de her geçen gün artıyor. En çok merak edilen sorulardan biri de emekli olduktan sonra çalışılmaya devam edilmesi durumunda maaşın düşüp düşmeyeceği.
Ancak bu konuda tedirginlik duymaya gerek olmadığını SGK Uzmanı Özgür Kaya açıkladı. Emekli olduktan sonra işe giriş bilgilerindeki bazı kodlar da değişiyor. Burada öne çıkan, '08' ve '02' kodları oluyor.
"KESİNTİ SÖZ KONUSU DEĞİ
Kaya, CNN Türk'te yaptığı açıklamada EYT kapsamında emekli olduktan sonra emekli maaşının düşmeyeceğini belirterek "İster EYT kapsamında ister diğer şartlarda emekli olun, emekli maaşında herhangi bir kesinti söz konusu değil" sözleriyle merak edilen soruya yanıt verdi.
"İŞ AKDİ SÜRDÜĞÜ SÜRECE DEVAM EDER"
Kıdem tazminatı ve izin haklarının ne olacağına değinen Kaya, şunları söyledi: "Kıdem tazminatı iş hukukundan doğan bir hak olduğu için SGK'yı ve emekliyi ilgilendirmeyen bir husus.
Dolayısıyla kıdem tazminat hakkı ister emekli olsun ister çalışmaya devam etsin, iş akdi sürdüğü sürece devam edecektir. İzin hakkı da aynı şekilde bu bağlamda devam edecektir."
08 VE 02 KODLARINA DİKKAT
Yeni düzenlemede işverenlerin yapması gerekenlere de dikkat çeken Kaya şöyle konuştu: "Kişi emekli olduktan sonra statüsü değişmiş oluyor, aktif durumdan pasif duruma düşmüş oluyor. İşten ayrılış kodunu '08' olarak kullanacaklar, bu emekli demektir.
Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edecekse, bu sefer işe giriş kodu '02' olacaktır. İşverenlerin işe giriş bilgilerindeki kodları ve işten çıkış kodlarına bu noktada dikkat etmeleri gerekiyor."
EYT’den yararlanacak kişilerin merak ettiği sorular tek tek cevap bulmaya başlarken çok önemli bir detay daha ortaya çıktı. Uzmanlardan EYT’de sigorta dökümünde ‘S’, ‘Ş’ ve ‘K’ harfleri uyarısı geldi.
Milyonlarca kişinin heyecanla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi yaklaşık bir ay sonra Meclis’te olacak. Bu süre aslında düzenlemeden yararlanmak isteyenler için önemli. Prim gün sayısını tamamlamak için borçlanmadan faydalanacak olanların bu süreyi iyi değerlendirmesi gerekiyor.
EYT için pek çok iddia ortaya atılırken onlardan birisi de askerlik ve doğum prim borcunun nasıl ödenmesi gerektiği oldu. Faruk Erdem borçlanma yapacak EYT’lilere önemli uyarılarda bulundu.
“Asgari ücret kaç lira ise onun yüzde 32’si kadar aylık ödeme yapıyoruz. Buradan da hesap yapılınca şu anda brüt asgari ücret 6 bin 471 TL olduğu için de aylık borçlanma tutarı 2 bin 70 TL oluyor.
Milyonlarca kişinin heyecanla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi yaklaşık bir ay sonra Meclis’te olacak. Bu süre aslında düzenlemeden yararlanmak isteyenler için önemli. Prim gün sayısını tamamlamak için borçlanmadan faydalanacak olanların bu süreyi iyi değerlendirmesi gerekiyor.
18 aylık bir askerlik borçlanması yaptığınız zaman 37 bin 260 TL ödemeniz gerekiyor. 24 aylık bir doğum borçlanması yapıldığı zamanda ödenmesi gereken tutarın 49 bin 680 TL olduğunu görüyoruz.”
ASGARİ ÜCRET ZAMMINDAN ÖNCE MUTLAKA BAŞVURUN
Uzmanlar askerlik ve doğum borçlanması için başvurunun ocak ayından önce yapılmasını tavsiye ediyor. Çünkü yeni asgari ücret belirlendikten sonra bu borçlanma yapılırsa ödenecek olan borçlanma tutarları da yeni açıklanan asgari ücret oranında artacak.
Ocak ayında artacak olan asgari ücrette yüzde 50 artış olduğu zaman askerlik borçlanmasında 18 bin liradan fazla, doğum borçlanmasında da 24 bin liradan fazla bir para cebinizden çıkabilir.
‘ARALIK AYINDA DİLEKÇE VERMEK DAHA AVANTAJLI’
Kafa karıştıran bir başka noktanın da sigorta dilekçesi olduğu belirtilirken EYT’ye hak kazananların o dilekçeyi vermek için yıl başındaki zammı mı beklemeli yoksa aralık ayı en uygun zaman mı?
“Siz Şubat’ta dilekçe verseniz maaşınız Mart’tan itibaren işlemeye başlıyor. Dolasıyla burada iki tane maaş kaybediyorsunuz. Çalışan ve yüksek maaş alan arkadaşlarımız var ve işyerinden de ayrılmak istiyorlarsa ocak zammında da faydalanmak için belki emekliliklerini geciktirebilirler.”
EYT’DE ‘S’, ‘Ş’ VE ‘K’ UYARISI
EYT’yi merakla bekleyen bazı kişilerin sigorta dökümünde ise ‘S’, ‘Ş’ ve ‘K’ harfleri görülüyor, bu harfleri gördüğünüzde dikkat edin çünkü başınız yanabilir. Peki bu harfler ne anlama geliyor?
Faruk Erdem o harflerin anlamı da şu sözlerle açıkladı: “Hizmet dökümünüzde ‘Ş’ harfi görülüyor. Yani şüpheli işlem, bunun üzerine bir denetim başlanıyor ve ‘K’ harfi geliyor yani kontrol edildiği gösteriliyor.
Bu denetim sonunda eğer bir hile ortaya çıkmazsa bu harfler kalkıyor ve hizmetleriniz geçerli sayılıyor.
Ancak bu işlemler sonunda bir hile ortaya çıkarsa bu sefer ‘S’ harfi geliyor. Bütün hizmetleriniz siliniyor. Ödediğiniz paralar da yanıyor. Üstüne bir de idari para cezası geliyor.”